W publikacjach o aktorach z Sądecczyzny nie wspomina się o Włodzimierzu Łozińskim. To aktor przedwojenny – nic dziwnego, że zapomniany. Niesłusznie, bo nie tylko grał w słynnych filmach emitowanych do dzisiaj w telewizji, ale również jego prywatny życiorys nadawałby się na scenariusz filmowy. To chyba najbardziej znany polski aktor pochodzenia łemkowskiego.

Urodził się w 1911 r. w Krynicy jako Włodzimierz Łohaza i był synem Katarzyny i Dionizego. Ojciec był lokalnym prominentem – w latach 1912-25 pracował jako sekretarz Rady Gminy Krynica. Ojcem matki, z domu Gromosiak vel Hromosiak, był Mikołaj (Mykoła) – jeden z liderów mniejszości łemkowskiej. Korzystając z zamieszania wywołanego wojenną klęską zaborców, Łemkowie proklamowali 5 grudnia 1918 r. we Florynce utworzenie Ruskiej Republiki Ludowej Łemków, a Mykoła G(H)romosiak objął w jej rządzie stanowisko ministra rolnictwa.

Oczywiście władze Polski, która świeżo odzyskała niepodległość, natychmiast spacyfikowały łemkowską irredentę i postawiły jej przywódców, w tym G(H)romosiaka przed sądem za zdradę stanu. Do procesu doszło 10 czerwca 1921 r. w Nowym Sączu, a wyrok jest jedną z najpiękniejszych kart polskiego sądownictwa, które nawet w gorączce tak niedawno przecież odzyskanej suwerenności potrafiło zachować niezawisłość od gwałtownie rozkwitłego nacjonalizmu i uniewinniło łemkowskich działaczy. Wyrok uzasadniono tym, że jeżeli uznajemy legalność naszych własnych działań prowadzących do odzyskania niepodległości w 1918 r., to takie samo prawo musimy przyznać przedstawicielom innych narodowości.

Mykoła G(H)romosiak oprócz córki Katarzyny miał syna Harasyma, który też wyrósł na działacza mniejszości łemkowskiej. W miarę możliwości wspierał Epifana Drowniaka – ten malarz-prymitywista długo znany tylko jako Nikifor Krynicki mieszkał u niego przez ponad 20 lat. W czasie II wojny światowej Harasym został członkiem polskiego ruchu oporu i jednym z założycieli komórki Związku Walki Zbrojnej (późniejszej Armii Krajowej) w Krynicy. W styczniu 1940 r. Niemcy aresztowali go za pomoc polskim oficerom, próbującym przedostawać się przez zieloną granicę na Węgry.

Jego wnuk, publicysta i krytyk sztuki Seweryn A. Wisłocki, podał na stronie Beskid-niski.pl: „Harasyma Gromosiaka i Sławka Łohazę wraz z innymi więźniami rozstrzelano w fosach fortu austriackiego w Krzesławicach pod Krakowem”. Sławko Łohaza to młodszy o 3 lata brat przyszłego aktora. Kiedy Włodzimierz rozpoczął już karierę filmową, to załatwił Sławkowi pracę oświetleniowca przy kręceniu filmów.

Aktorzenie

Włodzimierz Łohaza maturę zdał w 1929 r. w Nowym Sączu. Marek Teler, którego publikacje są głównym źródłem wiadomości o aktorze, napisał: „21 października 1933 r. zadebiutował w epizodzie na deskach Teatru 8:30 w spektaklu >Yacht miłości< w reżyserii Witolda Zdzitowieckiego”. To wtedy zmienił personalia na Łoziński. Nieco pokrętnie tłumaczył, że przyjął pseudonim, bo nazwisko Łohaza brzmiało właśnie jak pseudonim, ale można w tej zmianie dostrzec także dawkę mimikry i snobizmu…

Grał w teatrach warszawskich, ale przede wszystkim – w filmach. Znany był głównie z (…)

Cały tekst przeczytasz w najnowszym wydaniu DTS: