Ferie 2022. Wypełniamy niepisany testament Nikifora

31 stycznia 2022 r. mija 27. rocznica powstania Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju, mieszczącego się w zabytkowej willi Romanówka przy Bulwarach Dietla 19. W 2019 r. przeprowadzono gruntowny remont placówki, unowocześniono i zmodernizowano ekspozycję stałą i sale wystawowe. Na spacer po tym niezwykłym miejscu zabiera nas etnograf z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Zbigniew Wolanin, kustosz Muzeum Nikifora

– Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu posiada w swych zbiorach największą na świecie kolekcję prac Nikifora, wybitnego łemkowskiego malarza, liczącą ponad tysiąc obrazów i pamiątek po artyście.

– Zgadza się. Zarówno obrazy, jak i pamiątki, gromadzone były systematycznie od kilkudziesięciu lat. Muzeum Nikifora mieści się w jednym z najstarszych drewnianych krynickich pensjonatów, uroczej wilii „Romanówka”. Zbudowana w drugiej połowie XIX wieku, w typie tzw. willi szwajcarskiej, jest cennym przykładem drewnianego budownictwa uzdrowiskowego, charakterystycznego dla Polski południowej. W 1990 r. „Romanówka” została formalnie przekazana w użytkowanie Muzeum Okręgowemu w Nowym Sączu, które w latach 1990-1994 przeprowadziło remont konserwatorski i zaadaptowało ją na Muzeum Nikifora. Dokonano również przeniesienia obiektu na reprezentacyjne miejsce przy Bulwarach Dietla. Działkę na ten cel nieodpłatnie przekazał Urząd Gminy Uzdrowiskowej w Krynicy.

– Muzeum Nikifora uroczyście otwarto 31 stycznia 1995 r. Wkrótce 27. rocznica tego wydarzenia.

– Tak, jeszcze 3 lata i Muzeum Nikifora będzie obchodzić 30. urodziny. Batalia o Muzeum Nikifora trwała prawie trzydzieści lat. Za doprowadzenie do utworzenia Muzeum Nikifora, Ministerstwo Kultury i Sztuki przyznało naszemu muzeum I Nagrodę w ogólnopolskim konkursie na najciekawsze wydarzenie muzealne roku 1995.

– W 2019 r. dokonano gruntownego remontu muzeum.

– Istotnie. Miał on miejsce po 24 latach funkcjonowania placówki, którą w tym czasie zwiedziło ponad 500 tysięcy turystów. Remont objął prace związane z termomodernizacją oraz konserwacją obiektu a także modernizację ekspozycji. Scenariusz wystawy opracował zespół pracowników muzeum pod moim kierownictwem. Projekt plastyczny ekspozycji wykonał artysta plastyk Jerzy Cyganiewicz. Aranżację plastyczną ekspozycji wykonała firma „UNDECO” oraz zespół konserwatorów zabytków – pracowników muzeum.

– Dla zwiedzających najważniejsze jest jednak chyba to, co można zobaczyć na stałej wystawie poświęconej twórczości Nikifora, a właściwie Epifaniusza Drowniaka, bo tak brzmiało jego prawdziwe imię i nazwisko.

– Oczywiście, że tak. Stała ekspozycja Muzeum Nikifora, poprzez wybrane dzieła oraz dokumenty archiwalne, publikacje, fotografie i zebrane pamiątki po artyście, przybliża życie i dokonania tego jednego z najsłynniejszych w dziejach światowej sztuki malarzy „naiwnych”. Na zwiedzanie zapraszamy serdecznie wszystkich chętnych, starszych i młodszych, dzieci, młodzież i dorosłych. Zapraszamy turystów, ale także etnografów, historyków sztuki, filologów i innych badaczy różnych specjalności profesjonalnie zainteresowanych kulturą Łemkowszczyzny, mieszkańców Krynicy (niektórzy znali Nikifora, pamiętają go także starsi mieszkańcy uzdrowiska) oraz kolekcjonerów obrazów Nikifora.

– Zabierzmy może zatem naszych Czytelników na spacer po tym niezwykłym miejscu?

– Jak najbardziej, bardzo chętnie oprowadzę!

– Wchodzimy do budynku willi „Romanówka”. Piękne, białe wnętrze. W pierwszej sali prezentowane są oryginalne, archiwalne plakaty z wystaw twórczości Nikifora oraz osobiste przedmioty należące do artysty.

– Nikifor w ostatnich dziesięciu latach życia zdobył wielką, międzynarodową sławę. W tym okresie (i już po śmierci artysty w 1968 r.), zorganizowano setki wystaw jego twórczości na całym świecie. Pod tym względem Nikifor dorównuje najsłynniejszym polskim malarzom, do których zresztą niewątpliwie należy. Wydarzenia te dokumentują m.in. właśnie plakaty. Na szczególną uwagę zasługują te przypominające ważne i przełomowe momenty w jego karierze. Jest afisz z pierwszej, indywidualnej wystawy Nikifora w Polsce, zorganizowanej przez Andrzeja Banacha w salach Stowarzyszenia Architektów, przy ul. Foksal w Warszawie w 1949 r. Bardzo ważny jest plakat z pierwszej wystawy artysty w Paryżu, w Galerii Diny Vierny, w kwietniu 1959 r., która zapoczątkowała serię wystaw w renomowanych galeriach i muzeach w wielu krajach świata. Inny plakat przypomina retrospektywną wystawę w warszawskiej „Zachęcie” w 1967 r. Wystawa stała się wydarzeniem kulturalnym na skalę krajową. Obejrzymy też plakat dokumentujący otwarcie naszego Muzeum Nikifora.

– W tym miejscu można obejrzeć także inne rzeczy należące do artysty: jego skrzynię oraz radio „Olympia”.

– Zgadza się. Nikifor cieszył się sympatią wielu twórców profesjonalnych, doceniających walory jego malarstwa. Zdarzało się, że i on sam bywał przez nich portretowany. W naszych zbiorach posiadamy kilka takich udanych podobizn artysty. Dwie spośród nich, autorstwa M. Dawskiej (1950 r.) i W. Górskiego (1958 r.), prezentowane są na stałej ekspozycji w tej sali. Umieszczono tu także słynną skrzynię Nikifora, służącą mu przez kilkadziesiąt lat życia. To ludowa skrzynia, ozdobiona ornamentem kwiatowym, na której Nikifor umieścił napisy. Zamykana na potężną kłódkę była „skarbcem” Nikifora – trzymał w niej swoje obrazy. Zdarzało się, że była również jego miejscem do spania, kiedy był bezdomny. Na stole pod oknem ustawione jest oryginalne, należące do Nikifora, radio „Olympia” – jedno z kilku, które w ostatnich latach życia posiadał. Warto wiedzieć, że podczas malowania bardzo chętnie słuchał muzyki.

– Przechodzimy do kolejnej sali, gdzie prezentowane są archiwalne zdjęcia i warsztat pracy malarza. (…)