Depresja jest zaburzeniem psychicznym, które – jakby się wydawało – towarzyszy ludzkości od niepamiętnych czasów. Zapiski jej dotyczące sięgają aż czasów starożytności, kiedy to prekursorzy współczesnej psychiatrii – Plutarch, Galen i Hipokrates opisywali stan melancholii. Co ciekawe, opisy te nie odbiegały w znaczący sposób od tego, co obserwujemy u osób chorych na depresję w dzisiejszych czasach.

Ci starożytni myśliciele nie tylko bardzo trafnie opisywali objawy depresji, ale także wysuwali podobne wnioski odnośnie przyczyn choroby – dla większości z nich było to schorzenie o przyczynach związanych z gospodarką płynów ustrojowych “humorów”. Hipokrates mówił o „czarnej żółci” wypełniającej, powodującej stan depresyjny, Galen natomiast wiązał tę chorobę z zaburzeniami funkcjonowania mózgu. Poglądy na temat tej choroby i jej przyczyny ewoluowały z przebiegiem lat i na chwilę obecną możemy powiedzieć, że dzisiejsza wiedza o depresji jest rozległa.

Nie każdy smutek to depresja

Śmierć bliskiej nam osoby, utrata pracy czy zakończenie długo trwającego związku to tylko nieliczne z sytuacji życiowych, po których każdemu z nas ciężko się “pozbierać”. W takich momentach zupełnie normalne jest uczucie przygnębienia czy wszechogarniający nas smutek. Osoby zmagające się z przeciwnościami losu nagminnie używają zdania “Mam depresję”. Jednak bycie smutnym nie jest równoważne z byciem chorym na depresję.

To co przede wszystkim odróżnia depresję od przemijającego smutku to fakt, że zakłóca ona codzienne życie osoby z nią się zmagająca. Nie pozwala ona normalnie funkcjonować – pracować, uczyć się, a nawet jeść i spać. Podczas gdy osoba w żałobie zdolna jest w okresie żałoby odczuwać cały wachlarz emocji, u osoby z depresją występuje koncentracja w większości negatywnych uczuć.

Jak więc poprawnie zdefiniować depresję?

Choroba duszy i ciała

Według WHO, Światowej Organizacji Zdrowia, depresja należy do wiodących przyczyn niesprawności i niezdolności do pracy na świecie oraz jest jednym z najczęściej spotykanych zaburzeń psychicznych. Według statystyk, choruje na nią ponad 300 milionów osób na całym świecie. Depresja jest chorobą psychiczną, w której przygnębienie, ciągłe zmęczenie oraz utrata dotychczasowych zainteresowań i przyjemności są jednymi z głównym objawów.

Jest ona sposobem reakcji organizmu generowanym przez ośrodkowy układ nerwowy, mimo to, nie dotyczy ona tylko psychicznego aspektu człowieka. Obok objawów wymienionych wcześniej, zaburzeń koncentracji i uwagi, lęku oraz poczucia bezużyteczności, depresji towarzyszą często zaburzenia snu, utrata lub nasilenie apetytu czy spadek libido. Jest to choroba znacznie upośledzająca codziennie funkcjonowanie osoby chorej.

Jak się objawia?

Osoba cierpiąca na depresję stopniowo zauważać zaczyna utratę odczuwania przyjemności i radości z życia. Traci umiejętność cieszenia się wydarzeniami oraz rzeczami, które do tej pory postrzegane były przez nią jako radosne. Ma obniżony nastrój połączony ze zobojętnieniem, odczuwa ona pustkę i smutek. Prowadzi to do ograniczenia jej aktywności życiowej, trudności w podejmowaniu jakichkolwiek czynności i do utraty dotychczasowych zainteresowań. Chory nie jest w stanie wstać z łóżka, ubrać się czy umyć. Odczuwa zwiększoną męczliwość, znaczną utratę energii i przewlekłe zmęczenie. Towarzyszą mu myśli depresyjne – pesymistyczna ocena siebie, swojego życia, utrata poczucia własnej wartości i niska samoocena.

Narastające poczucie braku sensu życia oraz poczucie beznadziejności i bezużyteczności prowadzą do coraz częstszych myśli o śmierci i myśli samobójczych. Oprócz tego, objawy takie jak zaburzenia snu, spadek libido, zaburzenia koncentracji czy zmiany łaknienia znacząco pogarszają jakość życia osoby z depresją.

Jak lekarze diagnozują depresję?

W przypadku depresji podstawową metodą diagnostyczną, która pozwala ustalić rozpoznanie, jest dokładne badanie psychiatryczne i wywiad (rozmowa z pacjentem, w miarę możliwości też z jego bliskimi). Lekarze psychiatrzy w diagnostyce chorób psychicznych stosują dwie klasyfikacje: DSM-V oraz ICD-10.

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 do podstawowych objawów klinicznych depresji należą:

1. obniżony nastrój, który pojawia się rano i utrzymuje się przez większą częśćdnia, prawie codziennie, niezależnie od okoliczności; poczucie smutku i przygnębienia;
2. utrata zainteresowania działaniami, które zazwyczaj sprawiały przyjemność, lub zanik odczuwania przyjemności – tak zwana anhedonia, czyli zobojętnienie emocjonalne;
3. osłabienie energii lub szybsze męczenie się.

Poza objawami podstawowymi, w różnym stopniu występować mogą objawy dodatkowe, takie jak:

1. zaburzenia snu;
2. myślenie depresyjne oraz myśli samobójcze;
3. problemy z pamięcią i koncentracją uwagi;
4. utrata wiary w siebie i/lub pozytywnej samooceny;
5. poczucie winy (nadmierne i zwykle nieuzasadnione);
6. spowolnienie psychoruchowe (rzadziej pobudzenie);
7. zmiany łaknienia i masy ciała;

Aby można było zdiagnozować depresję, muszą występować co najmniej dwa objawy podstawowe, a do tego minimum dwa objawy dodatkowe tej choroby. Kolejnym kryterium jest to, że zespół tych objawów utrzymywać się musi przynajmniej przez dwa tygodnie.

Co powoduje depresję?

Na to pytanie wciąż nie mamy jednoznacznej odpowiedzi. W dzisiejszych czasach do wyjaśnienia przyczyn chorób psychicznych używa się tzw. modelu biopsychospołecznego. Dzieli on przyczyny depresji na: czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczno-kulturowe. Do czynników biologicznych zaliczyć możemy czynniki genetyczne, zmiany stężeń neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym, obecność chorób przewlekłych.

Czynniki psychologiczne to np. wstrząsające wydarzenia życiowe (śmierć bliskiej osoby, wykorzystywanie seksualne, przemoc) oraz sposoby danej osoby na radzenie sobie z nimi.

Na aspekt społeczny i kulturowy składają się wsparcie społeczne, sytuacja zawodowa oraz poczucie samotności. Rzadziej zdarza się, że depresja pojawia się w wyniku wystąpienia tylko jednego z wyżej wymienionych czynników. Bardzo często czynniki te występują równocześnie i współdziałają, zazwyczaj w różnych proporcjach.

Czy da się ją wyleczyć?

Depresja jest chorobą, którą można leczyć. Celem jej leczenia jest ustąpienie objawów i przywrócenie funkcjonowania na poziomie sprzed choroby, jak również zapobieganie jej nawrotom. Podstawową metodą leczenia depresji jest farmakoterapia – leki przeciwdepresyjne stanowią bardzo rozległą grupę leków psychotropowych, mając terapeutyczny wpływ na objawy depresji. U pacjentów stosowana powinna być również psychoterapia, najskuteczniej łącznie z farmakoterapią. Szczególnie zalecana jest terapia poznawcza, której celem jest zmodyfikowanie zaburzonych schematów poznawczych dotyczących własnej osoby, otoczenia i przyszłości, występujących o osób z depresją.

Każdy przypadek jest inny, dlatego też nie jesteśmy w stanie dokładnie określić czasu trwania leczenia – zależeć on będzie od charakteru i ciężkości choroby, i w przypadku depresji nawracającej może ono trwać nawet kilka lat. Depresja sama nie minie, a wręcz przeciwnie – z czasem najprawdopodobniej będzie się pogłębiać. Jeśli mamy podejrzenie, że my sami lub ktoś z naszych bliskich choruje na depresję powinniśmy podjąć zdecydowane kroki. Im szybciej zasięgniemy profesjonalnej pomocy, tym większe szanse na jej wyleczenie.

 

Źródła:

1. Anna Morawska, “Twarze depresji”.https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression/index.shtml#part_145396
2. https://www.psychiatry.org/patients-families/depression/what-is-depression
3. https://all-med.pl/2018/03/06/depresja-objawy-przyczyny-leczenie/
4. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69882,depresja
5. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression

 

 

 

Czytaj też:

Psycholog: zdrowy duch musi umieć się złościć