Gdybyśmy napisali tylko tyle, że Lachy to zespół regionalny, który ocala od zapomnienia ludowe tradycje, obrzędy i zwyczaje znad Dunajca i promuje lachowski folklor w całym świecie – byłaby to tylko namiastka wizytówki. Nie mniej ważnym jest to, że Lachy to kuźnia charakterów, „fabryka” wrażliwości, wdzięku i elegancji, społeczność, w  której rodzą się przyjaźnie na całe życie a wreszcie sposób na to, by w tańcu popracować nad kondycją ciała i ducha. Dla wielu dzieciaków i dorosłych Lachy to najlepsza psychoterapia w trudnych życiowych momentach.

Zespół powstał w połowie lat 50. ubiegłego wieku. „W 1955 r., dzięki Wojewódzkiemu Związkowi Spółdzielczości Pracy w Krakowie, otwarto Świetlicę Międzyspółdzielnianej na pierwszym piętrze budynku przy ul. Jagiellońskiej 31, gdzie swoje miejsce znalazły zespoły złożone z pracowników kilku sądeckich spółdzielni: Zespół Estradowy pod kierownictwem Józefa Wojsława, Zespół Dramatyczny Edwarda Fydy i, nade wszystko, zespół regionalny. Jego kierownikiem administracyjno-organizacyjnym został Marcin Adamek, pełniący również tę funkcję w Świetlicy Międzyspółdzielnianej, a choreografem Zofia Żytkowicz. Nowy zespół regionalny po raz pierwszy zaprezentował się 2 lipca 1956 r. na przeglądzie zespołów artystycznych nowosądeckich spółdzielni (z programem pt. Ziemia Sądecka tańczy i śpiewa). Został on powtórzony 22 lipca w Krakowie podczas akademii z okazji rocznicy uchwalenia Manifestu Lipcowego i ta data została uznana za dzień powstania Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Sądeckiej (jak był nazywany w pierwszych notkach prasowych)” – czytamy w notce historycznej zamieszczonej w witrynie internetowej Lachów. Grupa dziecięca – „Małe Lachy” istnieje od 1968 roku.

w 1989 r. na lachy zapadł „wyrok”. W związku z likwidacją spółdzielni pracy wezwano zespół do zawieszenia działalności. Uratowali go ludzie, którzy nie pogodzili się z tym, że zespół miałby być już tylko historią. Powołali Społeczny Komitet Regionalnego Zespołu „Lachy”, a w ślad za nim – Regionalne Towarzystwo Przyjaciół Spółdzielczego Zespołu „Lachy”, posiadające osobowość prawną i mogące administrować działalnością Zespołu i finansować ją.  Udało się wywalczyć dotację na działalność kulturalną od władz miasta i województwa. „Reszta pieniędzy miała być pozyskiwana od członków Zespołu opłacających miesięczne składki członkowskie oraz indywidualnych sponsorów. Tym sposobem, własnymi siłami, udało się uratować Zespół przed likwidacją” – wspominają kronikarze Lachów.

„Lachy” i „Małe Lachy” prezentowały swój repertuar tysiącom widzów w kraju i daleko poza granicami Polski. Poziom artystyczny zespołu doceniono między innymi „Złotymi Ciupagami” na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem (1970 i 1989), „Złotym Ajhasonss” na Międzynarodowym Festiwalu Dziecięcych Grup Folklorystycznych Matha, we Francji (1979), nagrodą Grand Prix Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych w ramach XXXVII Tygodnia Kultury Beskidzkiej w Żywcu (2000 r.), I miejscem dla zespołu Małe Lachy na IX Międzykulturowym Festiwalu Folklorystycznym w Wodzisławiu Śląskim (2017), Grand Prix na VII Kasztelańskich Spotkaniach Folklorystycznych w Sierpcu (2021), Srebrną Ciupagą na Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem (2021). Kompletną listę nagród i wyróżnień znajdziecie TUTAJ.

Niech nam tańczą grają i śpiewają już zawsze!