Pozostały po wysiedleniu z Sądecczyzny ludności łemkowskiej krajobraz kulturowy a także dalsze losy osób narodowości łemkowskiej zainspirowały ją na tyle, że właśnie Łemkom poświęciła badania naukowe dr Anna Wilk, historyk z Muszyny. Podczas spotkania autorskiego w oddziale Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju, opowiedziała o tragicznych losach Łemków wysiedlonych ze swoich domów w ramach Akcji „Wisła”.  

Przybyłych do Muzeum gości przywitał Zbigniew Wolanin, kustosz Muzeum Nikifora.

– W tych dniach mija 75. rocznica Akcji „Wisła”, tragicznego wydarzenia historycznego, którego wielowymiarowe skutki trwają do dzisiaj. To tragiczne doświadczenia pojedynczych ludzi, ale także całych rodzin i narodów: Łemków i Ukraińców. Konsekwencje etnograficzne, kulturowe i gospodarcze trwają do dzisiaj – mówił Zbigniew Wolanin.

– To wydarzenie dotknęło również Nikifora, tego biednego, bezdomnego wtedy w 1947 Nikifora, który podzielił los swoich braci Łemków. Doznał wygnania z Łemkowszczyzny na tereny zachodnie, nad morze. Nie wiemy tak do końca, gdzie on się wtedy poniewierał. My przypominamy Akcję „Wisła” na Sądecczyźnie”- podkreślił Wolanin.

Pochodząca z Muszyny Anna Wilk badając losy Łemków, przeszukiwała archiwa m.in. w Nowym Sączu, Krakowie, Rzeszowie, Przemyślu ale także we Lwowie na Ukrainie.

– Akcja „Wisła” rozpoczęła się dokładnie 75 lat temu i polegała na masowych przesiedleniach ludności łemkowskiej na tereny poniemieckie, a więc na dzisiejsze północne i zachodnie województwa Polski. Akcja zaczęła się 28 kwietnia, a zakończyła 15 lipca 1947 r. – mówiła Anna Wilk. W czasie prelekcji skupiła się na pochodzeniu Łemków, ich historii i życiu aż do wspomnianej Akcji „Wisła” i wysiedleniu na tereny niemieckie. Prelekcję ilustrowała zdjęciami z lat 30. i 40 XX wieku.

– Na terenie Powiatu Nowosądeckiego do 1945 r. mieszkało ok. 25 tys. Łemków.  Łemkowszczyzna w całości została objęta akcją przesiedleńczą, w myśl umowy o wymianie ludności. Co ciekawe, ludność wywożono także na tereny litewskie i białoruskie – podkreśliła badaczka dziejów Łemków. Przyznała, że od zawsze fascynował ją krajobraz kulturowy pozostały po Łemkach.

– Ten niezwykły krajobraz zawsze mnie fascynował a diaspora kulturowa, będąca jednym ze skutków Akcji „Wisła”, wywarła na mnie ogromne wrażenie.

Po spotkaniu można było zadawać autorce pytania oraz nabyć jej wydaną w 2019 r. książkę pt. „Łemkowie. Między integracją a rozproszeniem (1918-1989)”, nagrodzoną Nagrodą im. Tomasza Strzembosza za najlepszy debiut naukowy.

Wkrótce w Muzeum Nikifora odbędzie się podobne spotkanie poświęcone Łemkom, tym razem z udziałem łemkowskiego poety, Piotra Trochanowskiego (Pietro Murianki). Szczegóły na stronie Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.

Agnieszka Małecka /Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu 

Fot. Agnieszka Małecka

***

Dr Anna Wilk urodziła się w Muszynie. Jest historykiem, doktorem nauk humanistycznych, w 2018 r. ukończyła studia doktoranckie w Instytucie Historii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Pracuje jako asystent w Katedrze Geografii Regionalnej i Turyzmu na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W obszarze jej zainteresowań naukowych są m.in. przemiany krajobrazu historyczno-kulturowego na pograniczu polsko-ukraińskim oraz polsko-słowackim a także przeszłość demograficzna Polski.