Oszustwa względem seniorów

Przestępstwa wobec osób starszych są powszechne. Metody stosowane przez sprawców są coraz bardziej doskonalone, przestępcy wykazują się bardzo wysublimowaną metodą nawiązywania kontaktu i podtrzymywania konwersacji. Widać to w szczególności na przykładzie postaci, w które wcielają się sprawcy tych przestępstw, budując w osobach starszych zaufanie i porozumienie, w efekcie czego wykonywane są prośby i polecenia sprawców, prowadzące do utraty majątku przez seniorów.

W 2020 roku 5289 starszych osób straciło w wyniku przestępstw popełnionych na tzw. „legendę” ok. 85 950 026 złotych – wynika z danych przekazanych Polskiej Agencji Prasowej przez policję. Odnotowano ponad 4 tysiące tego typu przestępstw. Problem może być poważniejszy, bo takie przestępstwa nie zawsze są zgłaszane.

Najczęstszymi oszustwami są metody na tzw. „wnuczka” oraz „na policjanta”. Zdarza się też, że oszuści bazują na niewiedzy np. dotyczącej przepisów unijnych i próbują to wykorzystać wmawiając, że np. dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej w mieszkaniu zostanie wykonany remont instalacji wodociągowej, czy gazowej. To pretekst aby dostać się do mieszkania. Po wejściu do środka oszuści próbują odwrócić uwagę i w tym czasie niepostrzeżenie zajrzeć do szafki w poszukiwaniu pieniędzy, biżuterii czy innych wartościowych przedmiotów.

Metoda „na wnuczka” bazuje na więziach rodzinnych i naturalnej potrzebie pomocy bliskim w nagłej potrzebie. Sprawcy w rozmowie wstępnej są w stanie zorientować się, czy osoba z którą rozmawiają może stać się ich „ofiarą”, czy też nie. Istotą tego oszustwa jest wytworzenie u seniora poczucia, że powinien pomóc swojemu wnukowi czy wnuczce za wszelką cenę i jak najszybciej. Odczucia te są dużo mocniejsze niż racjonalne myśli ostrzegające przed niebezpieczeństwem. W przypadku innych scenariuszy, przestępcy wcielają się w role pracownika OPS-u, ZUSu, wodociągów, ochrony środowiska, izby skarbowej itp. Z racji otrzymywanych różnych świadczeń, np. z ZUS lub OPS, sprawcy wykorzystują cynicznie potrzeby finansowe swoich potencjalnych „ofiar”. Seniorzy np. słysząc o możliwości uzyskania większych zasiłków, czy bezzwrotnych pomocy finansowych, bardzo często wykazują duże zainteresowanie, wchodząc w interakcję i przekazując pieniądze lub dokonując „brakującej wpłaty” w zamian za oferowane korzyści, np. waloryzację emerytury, przyłączenie instalacji gazowej, fotowoltaicznej, wymianę pieca.

W metodzie „na policjanta” oszuści zwykle twierdzą, że chcą pomóc przy likwidacji szkód związanych np. z wypadkiem drogowym, którego w rzeczywistości nigdy nie było, proszą o pomoc dla oficera CBŚ lub w prowadzonym dochodzeniu. Jest w tej metodzie wykorzystywany element zaskoczenia i zaufania do instytucji policji. Osoby w podeszłym wieku – chcąc być pomocne – wdają się w rozmowę i podają dane lub wykonują czynności oczekiwane przez udających kogoś innego przestępców, co prowadzi do utraty pieniędzy.

Jak zapobiegać oszustwom osób starszych?

Warto podczas rozmów i spotkań z osobami starszymi uczulać ich na zwiększoną podejrzliwość co do niespodziewanych telefonów, czy też osób, które podają się za znajomego lub przyjaciela wnuczka, bądź pracownika instytucji pomocowej, policji itp. Jednocześnie utrwalać przekonanie u seniora, że w takiej sytuacji może i powinien zawsze nawiązać kontakt z rodziną, aby potwierdzić autentyczność rozmówcy i sytuacji. Że zostanie to przyjęte ze zrozumieniem i otwartością przez bliskich, którzy – jeśli będzie trzeba – też włączą się do pomocy.

Warto seniorom powtarzać, że nikt z instytucji pomocowych, czy z policji, nigdy nie żąda jakichkolwiek pieniędzy lub kosztowności w ramach wykonywanych czynności. Także nie prosi o podanie danych osobowych lub bankowych za pośrednictwem telefonu, komunikatora lub maila. Takie zachowanie powinno wzbudzić podejrzliwość i decyzję o zweryfikowaniu rozmówcy i sytuacji. Uczulajmy osoby starsze, aby po otrzymaniu takiego telefonu przerwały rozmowę lub poprosiły o czas do namysłu, w którym skontaktują się z rodziną lub policją. Warto na tę okoliczność zostawić seniorom w widocznym miejscu numery telefonów do bliskich i na policję, zachęcając do korzystania z nich. Doskonale byłoby, żeby takie sytuacje z seniorem wprost co jakiś czas przećwiczyć i spokojnie omówić, chwaląc wybór poprawnych, bezpiecznych rozwiązań. Równolegle należy też poinformować rodzinę o ustaleniach z seniorem i przekazać, żeby się nikt nie dziwił i jak ma zareagować, jeśli nasz dziadek czy babcia zadzwonią z takim pytaniem lub informacją.

Kiedy już okaże się, że osoba nam bliska padła ofiarą oszustwa lub jest podejrzenie, że sytuacja może do tego prowadzić, to uspokójmy naszych dziadków i niezwłocznie sami powiadommy jednostkę policji o takim fakcie lub podejrzeniu próby popełnienia przestępstwa. Pozwoli to niejednokrotnie na uchronienie naszych seniorów od utraty dorobku życia oraz zatrzymanie sprawców przestępstwa.

Policyjne porady dla seniorów, aby nie stać się ofiarą przestępstwa lub wykroczenia:

bez zbędnej potrzeby nie noś dużej kwoty pieniędzy przy sobie,
po wypłacie większej kwoty z bankomatu lub po dokonaniu transakcji bankowej warto poprosić zaufaną osobę o odprowadzenie do domu,
bezwzględnie trzeba znać na pamięć swój numer PIN do karty bankomatowej. Nigdy nie zapisuj tego numeru na karteczce, przechowywanej obok karty,
nikomu, pod żadnym pozorem, nie podawaj loginu i hasła do swojego konta bankowego,
nie pożyczaj pieniędzy osobom, które znane są tylko z widzenia lub deklarują, że chcą przekazać gotówkę twoim bliskim,
tam, gdzie panuje tłok, w tramwaju, autobusie, w markecie, na targu – zapiętą torbę trzymaj zawsze przed sobą,
przebywając w szpitalu – wartościowe rzeczy warto daj do depozytu,
będąc u fryzjera, w parku, na cmentarzu, w sklepie – nie zostawiaj toreb lub siatek, w których są pieniądze i dokumenty bez nadzoru, nawet na chwilę,
wychodząc na zakupy warto mieć przygotowane drobne pieniądze, tak aby nie wyjmować za każdym razem portfela,
nie wpuszczaj do mieszkania nieznajomych,
nie przechowuj w domu dużej ilości gotówki, ani nie informuj nikogo obcego o ilości pieniędzy, które masz w domu lub przechowujesz na koncie,
nie otwieraj drzwi, gdy tylko usłyszysz dzwonek. Najpierw sprawdź, kto stoi za drzwiami. Jeżeli nie znasz tej osoby – rozmawiaj przez zamknięte drzwi. Pracownicy urzędów zwykle telefonicznie zapowiadają swoją wizytę, a inkasenci mogą wystawione rachunki za światło i gaz zostawić w skrzynce pocztowej, nie wchodząc do domu,
warto utrzymywać więzi z sąsiadami – mogą służyć pomocą w trudnej sytuacji,
zamykaj na zamek drzwi wejściowe po przyjściu do domu,
wychodząc z domu po zmroku warto zabierać ze sobą osobę towarzyszącą,
omijaj tereny źle lub wcale nieoświetlone, szczególnie niebezpiecznymi miejscami są obrzeża miast, na których nie ma zabudowań.

Senior na zakupach lub pokazie

Starsze osoby często są zapraszane na bezpłatne badania, pokazy naczyń, materacy, sprzętu paramedycznego lub też na warsztaty kulinarne, czy proszone o zgłoszenie się po odbiór wylosowanej nagrody lub voucheru. Okazuje się, że w rzeczywistości są to spotkania sprzedażowe różnych produktów i to w cenach wielokrotnie przekraczających ich rynkową wartość. Nieuczciwi sprzedawcy, wykorzystując niewiedzę starszych osób, nie informują zwykle w takich sytuacjach o prawie konsumenta do odstąpienia od zawartej umowy i nie przekazują formularza koniecznego do zwrotu towaru.

Sprzedawcy korzystają powszechnie z różnego rodzaju technik, aby zmanipulować osoby starsze i skłonić je do zakupu oferowanych produktów. Za sprawą tych sztuczek seniorzy często dają się nakłonić do zakupu niekiedy zupełnie niepotrzebnych produktów, z czego zdają sobie sprawę dopiero po dokonaniu transakcji.

Osoby starsze powinny pamiętać przede wszystkim o poniższych zasadach:

Podejmuj ostateczną decyzję po sprawdzeniu towaru i porównaniu cen, np. w internecie lub w sklepie. Jeżeli towar jest dostępny dziś, będzie dostępny także jutro. Zawsze możesz poprosić o wizytówkę sprzedawcy, żeby móc zamówić towar, jeśli sprawę przemyślisz i się zdecydujesz.
Ustal czy cel spotkania (np. wykładu, prezentacji, badania) obejmuje też sprzedaż towarów lub usług. Można o to zapytać osobę telefonującą z zaproszeniem, albo skontaktować się z instytucją kierującą zaproszenie pisemne.
Uważaj na „darmowe” prezenty – np. darmowa wycieczka może być połączona z kilkugodzinną sprzedażą kosztownych produktów, a prezent najczęściej jest pretekstem do spowodowania u Ciebie chęci zakupu innej rzeczy.
Nie podejmuj decyzji pod wpływem impulsu. Dać sobie więcej czasu na zastanowienie i skonsultuj się z rodziną lub kimś bliskim. Presja czasu to zwykle zły doradca.
Nie zaciągaj kredytu, jeśli nie stać Cię na prezentowany towar. To może być początek problemów finansowych.
Jako konsument masz prawo odstąpić od umowy kupna zawartej poza siedzibą firmy w ciągu 14 dni, wystarczy wysłać oświadczenie pocztą. Poproś sprzedawcę o druk takiego oświadczenia.
Jeżeli sprzedawca nie udzieli informacji o prawie do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od zakupu na pokazie – prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu powyższego terminu.
W sytuacji pytań, wątpliwości lub problemów zawsze masz możliwość skorzystania z bezpłatnej pomocy Rzecznika Praw Konsumentów, który dyżuruje w Twoim urzędzie miasta lub starostwie powiatowym lub skorzystać z Infolinii Konsumenckiej pod nr telefonu 801 440 220 oraz 22 290 89 16.

Lokalizacje Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego
w Powiecie Nowosądeckim:

I. Punkt nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego prowadzony przez Stowarzyszenie Sursum Corda:

Krynica-Zdrój Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Jana Pawła II, ul. Nadbrzeżna 3: od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 13.00.
Grybów Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica, ul. Armii Krajowej 19,
od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 13.00.

II. Pozostałe punkty nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego:

Stary Sącz Liceum Ogólnokształcące im. M. Skłodowskiej-Curie, ul. Partyzantów 15, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 13.00.

III. Pozostałe punkty nieodpłatnej pomocy prawnej:

Piwniczna Zdrój Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Chrobrego 2: od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 13.00.
Stary Sącz Liceum Ogólnokształcące im. M. Skłodowskiej-Curie, ul. Partyzantów 15, od poniedziałku do piątku w godz. 13.00 – 17.00.
Krynica-Zdrój Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Jana Pawła II, ul. Nadbrzeżna 3, od poniedziałku do piątku w godz. 13.00 – 17.00.
Grybów – Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica, ul. Armii Krajowej 19
od poniedziałku do piątku w godz. 13.00 – 17.00 .
Nowy Sącz Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Waryńskiego 1,
od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 17.00

Harmonogram pracy punktów na terenie Powiatu Nowosądeckiego dostępny również na stronie:

https://nowosadecki.pl/pl/punkty-pomocy-prawnej-i-obywatelskiej

Kto może skorzystać z systemu nieodpłatnych świadczeń

Z nieodpłatnej pomocy skorzystać może każda osoba fizyczna, po podpisaniu w punkcie pomocy oświadczenia, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

Od 16 maja z nieodpłatnych świadczeń mogą korzystać także osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku (także w zakresie tejże działalności). Warunkiem uzyskania pomocy w takim przypadku jest złożenie dodatkowego oświadczenia, że osoba prowadząca jednoosobową działalność nie zatrudniała innych osób
w ciągu ostatniego roku.

Kobiecie, która jest w ciąży udzielanie pomocy prawnej odbywa się poza kolejnością.

Rejestracja na wizyty

W celu uzyskania pomocy w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należy dokonać wcześniejszej rejestracji.

Zgłoszeń na porady dokonać można pod numerem 600 401 420 od poniedziałku do piątku w godz. 8.00 – 15.00 lub poprzez ministerialną stronę internetową https://np.ms.gov.pl/zapisy

Praca punktów w czasie stanu epidemii wywołanego koronawirusem

W związku z dynamiczną sytuacją epidemiczną w kraju oraz zapobieganiem rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2, Starostwo Powiatowe w Nowym Sączu informuje, że do odwołania porady nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego będą udzielane wyłącznie za pomocą środków porozumiewania się na odległość (zdalnie). Więcej informacji można uzyskać pod numerem telefonu: 600 401 420.