Kościół pw. św. Rocha w dzielnicy Dąbrówka w Nowym Sączu to jedna z najstarszych zachowanych drewnianych świątyń w regionie nowosądeckim. Ten niepozorny budynek z przełomu XVI i XVII wieku skrywa w sobie powiązania z wieloma innymi znanymi kościołami. 

Budynek świątyni

Budowla znajduje się na terenie byłej wsi Dąbrówka Polska – dzisiaj jest to osiedle Dąbrówka w południowo-zachodniej części Nowego Sącza. Lokalna legenda głosi, iż sam król Władysław Jagiełło miał ufundować kościółek jako wotum za zwycięstwo pod Grunwaldem. Władca ten miał również rzekomo udawać się na polowania do pobliskich lasów. Jednak ta modrzewiowa świątynia, według źródeł kościelnych, została wzniesiona w latach 1595-1608 na miejscu innej, istniejącej wcześniej budowli, jako „kaplica (…) do grzebania zmarłych mieszkańców tej wsi.

„Opowieść o królu Jagielle wzięła się najpewniej z umieszczonego na malowanym stropie portretu tego władcy, a także z faktu erygowania konwentu norbertanów (premonstratensów) przy kościele pw. Ducha Świętego w Nowym Sączu i nadania im przez wspomnianego władcę wsi, nazywanej wtedy „Dombrowa”. W późniejszym okresie miejsce to podlegało pod farę sądecką.

Kościół znajduje się na wzniesieniu przy skrzyżowaniu dwóch głównych ulic osiedla, zaraz obok znajduje się cmentarz parafialny oraz niewielki cmentarz wojenny z I wojny światowej. Ośmioboczna wieża została dobudowana wraz z kruchtą w latach 20. XX wieku, a znajdujący się na niej obecnie nieczynny dzwon pochodzi z lat 50. Później został non przetopiony (ze względu na pęknięcie) i zawieszony ponownie.

Wnętrze

We wnętrzu znajdziemy interesujące obiekty sprzed kilku stuleci. Przede wszystkim na uwagę zasługuje polichromia stropu, przedstawiająca św. Norberta oraz świętych zakonu norbertańskiego – nie wszyscy z nich są zidentyfikowani. Malowidła zostały wykonane niedługo po wzniesieniu budynku, ale z pewnością były poddawane późniejszym modyfikacjom. Aktualnie dzieło po solidnej konserwacji zachowane jest w bardzo dobrym stanie. Również parapet nieistniejącego dziś chóru był pokryty przedstawieniami świętych.

Nastawa ołtarza głównego – reprezentująca styl manierystyczny – pochodzi z drugiej ćwierci XVII wieku i posiada cechy charakterystyczne dla snycerstwa krakowskiego tego okresu.

Nawiązuje do gotyckiej tradycji tryptyku z rozbudowaną środkową aediculą. W zdobieniach występuje ornamentyka roślinno-zwierzęca i chrząstkowo-małżowinowa, a kolorystyka utrzymana jest w barwach bieli, czerni i złota. Mensa ołtarzowa pochodzi z nieistniejącego już kościoła w pobliskich Biegonicach.

Olejny obraz przedstawiający św. Rocha – patrona kościoła i parafii – umieszczony w nastawie ołtarzowej datuje się na połowę XVIII wieku. Pierwsza wzmianka o wezwaniu św. Rocha pojawia się w 1739 r. i dotyczy życzenia Józefa Ciołka Poniatowskiego (krewnego Stanisława Augusta) – pułkownika wojsk koronnych w Piątkowej – odnośnie jego woli pochówku w tym miejscu.

Inne dzieła

Na wewnętrznych ścianach znajdziemy zabytkowe dzieła malarskie. Przypuszcza się, że obraz – przedstawiający adorację Trójcy Świętej przez św. Jana Chrzciciela, św. Jana Ewangelistę, św. Franciszka z Asyżu i św. Elżbietę Węgierską – jest związany ze starosądeckim klasztorem klarysek. Tamtejszy kościół ma tytuł właśnie Trójcy Świętej, a możliwe, że omawiana świątynia w Dąbrówce również miała to wezwanie. Tutaj jednak pojawia się problem, bowiem świątynie o takim samym tytule nie powinny znajdować się w obrębie jednego regionu. Odpowiedzią na to jest fakt, iż ani kościół u sióstr klarysek, ani ten w Dąbrówce nie były kościołami parafialnymi.

Innym wartym uwagi obiektem jest obraz ukazujący Pietę – Matkę Boską opłakującą Chrystusa oraz towarzyszące jej postacie anielskie. Znajdziemy tu również obraz św. Józefa z Dzieciątkiem (1937) autorstwa Bolesława Barbackiego. W przeszłości ściany zdobiło kilka obrazów wykonanych przez proboszcza parafii (od 1953 r.) – ks. Adama Stachonia.

Obecnie na prawej ścianie nawy można zobaczyć późnogotycki krucyfiks z XVI wieku, wyrzeźbiony przez artystę znanego jako Mistrz Pasji Przydonickiej. Niegdyś ten krucyfiks znajdował się w jednym z nieistniejących obecnie ołtarzy bocznych. Znajdująca się w kościele chrzcielnica została ufundowana przez parafian w 1966 r., z okazji tysiąclecia chrztu Polski.

Dzieła z przeszłości

Ciekawa historia wiąże się z nieistniejącymi już organami. Instrument z 1673 r. pierwotnie znajdował się w opactwie benedyktynów w Tyńcu. Podarowany jezuitom w Nowym Sączu (kościół Ducha Świętego) w roku 1832, określony w 1883 r. jako niedający się do użytku, ostatecznie trafił do Dąbrówki, sprzedany za 60 florenów w 1888. W latach 60. XX wieku organy zostały gruntownie przebudowane, a w 2006 r. usunięte z budynku.

Warto wspomnieć też o kilku innych obiektach, których już w kościele w Dąbrówce nie ma. Oprócz wspomnianych wcześniej ołtarzy bocznych – staraniem ks. Stachonia – po lewej stronie, w obrębie nawy umieszczona była w przeszłości ambona. XVII-wieczna figura Chrystusa przy słupie – autorstwa Gabriela Padvaniego – znajdowała się tutaj do 1928 r., a do 1930 także obraz Madonny z Dzieciątkiem z tego samego okresu.

Parafia i kościół współcześnie

Nieduży, drewniany kościółek, wart jest zainteresowania przez poszukiwaczy śladów przeszłości na Sądecczyźnie. Obecnie parafia nieustannie się rozwija, a na jej terenie znajduje się nowy kościół o tytule Trójcy Świętej. Zabytek nie ma jednak wyznaczonej stałej pory zwiedzania, jest sporadycznie wykorzystywany jako kościół pomocniczy. Msze święte odbywają się w nim w lipcu i sierpniu, w tym podczas odpustu ku czci św. Rocha 16 sierpnia. W parafii funkcjonują liczne grupy duszpasterskie.

Na podstawie:

– Almanach Sądecki (kwartalnik), Wydawnictwo Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2016 r.

– Rocznik Sądecki, tom XXXIII, Nowy Sącz 2005 r.

Tekst i fot. Radosław Pociecha, student PWSZ