„Bolek i Lolek”, „Miś Uszatek”, „Seksmisja”, „Czterej pancerni i pies” to nostalgiczne wspomnienia bajkowe i świetna satyra, wspominane przez Słowaków.

Już od dziesięcioleci telewizje publiczne na Słowacji, w Polsce, w Czechach, na Węgrzech czy w Niemczech nadają dla dzieci przed spaniem krótką, animowaną bajkę na dobranoc. W Niemczech wieczorynka nazywa się „Sandmann“ (Piaskowy mąż), na Węgrzech odprowadza najmłodszych do łóżeczka popularny Téve-Maci.

U nas na Słowacji w każdy wieczór jest Dziadek „Večerníček” wraz ze swoim wiernym pieskiem, w niepowtarzalnym owczym kożuchu, który przed domkiem już od lat oświetla gwiazdy. W sąsiedniej Polsce całe generacje polskich dzieci wieczorem siadają do telewizji, aby obejrzeć swoją ulubioną „Dobranockę“ lub „Wieczorynkę“.

Dużo polskich bajek znają również słowackie dzieci. Chyba najbardziej znane są przygody dwu łobuziaków „Bolka i Lolka“, ulubiony był również piesek Reksio lub wieczorynka o zwierzakach z Misiem Uszatkiem.

Oprócz bajek dla dzieci znane są również kultowe polskie seriale i filmy. Na Słowacji i w Czechach regularnie stwarzane są rankingi tych najbardziej popularnych i najbardziej kultowych. Generacja dzisiejszych czterdziestolatków oglądała w latach 70. polską telewizję, dzięki transgranicznemu pokryciu sygnałem analogowym. Później polskie programy nadawane były również przez państwową telewizję słowacką i telewizje komercyjne oraz w klubach filmowych.

Pies w czołgu i inni

Chyba najbardziej popularnym, dzisiaj już historycznym i jednocześnie międzynarodowym fenomenem, jest polski, jeszcze czarno-biały, serial z lat 60. „Czterej pancerni i pies“ (1966). Serial został nakręcony według książki o tym samym tytule. Kiedy pisarz Janusz Przymanowski zobaczył, jaki wielki sukces odniosła wersja telewizyjna na ekranach w Europie Środkowej i w dalekiej Kubie, napisał kolejne części. To smutno-wesoła historia załogi czołgu nr 102, która podczas II wojny światowej chce dotrzeć aż do Berlina. Jest w nim wszystko, co widz lubi – sympatyczni aktorzy, trochę przygody, dużo miłości, szczypta zabawy, szczypta tragedii, wierny pies Szarik i oczywiście happy end.

Seks i gangsterzy

Trochę bardziej pikantnym filmem jest polska kultowa komedia z 1984 r. pod tytułem „Seksmisja“. Kilkakrotnie została uznana za najlepszą polską komedię wszech czasów. Bohaterowie Max i Albert po eksperymencie naukowym budzą się po hibernacji w XXI wieku i odkrywają, że są prawdopodobnie ostatnimi mężczyznami na tej planecie. Reszta wymarła a rządy przejęły feministycznie zorientowane kobiety. Czeka ich naprawdę ciężka misja. Polacy chętnie i często w filmie wykorzystywali satyrę jako środek, którym zwracali uwagę
na czasy, w których żyli. W kolejnym filmie z 1987 r. pod tytułem „Kingsajz“, który jest chyba najlepszą polską satyrą na komunizm, świat podzielony jest na tych dobrych (zwykłych ludzi) i na świat krasnoludków, którymi rządzi zły Kilkujadek, który chce za wszelką cenę utrzymać władzę w swoim małym królestwie. Mimo że komedie w stylu „gangsterskim“ są domeną włoskiej i amerykańskiej
kinematografii, Polacy nie pozostają w tyle. Udowodnili to w komedii z przełomu milenium. „Chłopaki nie płaczą“ (2000) zaczyna się jako niewinna opowieść o przyjacielu, który stara się pomóc koledze w sprawach miłosnych, ale bardzo szybko się to komplikuje, gdy główny bohater znajduje się w mieszkaniu miejscowego mafiosa, gdzie więcej niż słowa mówi broń.

MARIO HUDÁ

Czytaj w polsko-słowackim wydaniu „Dobrego Tygodnika Sądeckiego”:

Slováci dobre poznajú poľské filmy. Aj večerníčky

Lolek a Bolek, Macko Uško, Sexmisia, Štyria tankisti a pes. Nostalgické rozprávkové spomienky aj skvelá satira.
Už desiatky rokov vysielajú verejnoprávne televízie na Slovensku v Poľsku, ale aj v Čechách, Maďarsku či Nemecku pre deti pred spaním krátku, animovanú rozprávku na dobrú noc. V Nemecku sa večerníček volá „Sandmann“ (Pieskový mužíček), v Maďarsku odprevádza najmenších divákov do postele populárny Téve-Maci.

Deduško Večerníček

U nás na Slovensku každý večer so svojim verným psíkom, v nezameniteľnom ovčom kožuchu pred chalúpkou, roky rozsvecuje hviezdy „Deduško Večerníček“. No a v susednom Poľsku už celé generácie poľských detí večer čo večer usadajú k televíznym
obrazovkám, aby si pozreli na svoju obľúbenú „Dobranocku“ či „Wieczorynku“. Veľa poľských večerníčkov poznajú aj slovenské deti. Asi najznámejším sú dobrodružstvá dvoch nezbedných chlapcov „Lolka a Bolka“, obľúbený bol aj „Psík Rexo“ či legendou slovenského herectva, Michalom Dočolomanským, skvele nadabovaný poľský večerníček o zvieratkách – „Macko Uško“ (poľsky: Miś Uszatek). Za televíznou produkciou pre deti nezaostávajú ani kultové poľské seriály a filmy. Na Slovensku, ale aj v Čechách, sa pravidelne vyhodnocujú rebríčky tých najpopulárnejších a najkultovejších z nich. Generácia dnešných štyridsiatnikov ich sledovala od sedemdesiatych rokov ešte vďaka cezhraničnému presahu analógových vysielačov poľskej televízie, na poľskej jednotke, alebo dvojke. Neskôr bola väčšina z nich odvysielaná slovenskými verejnoprávnymi či komerčnými televíziami, aj filmovými klubmi.

Pes v tanku a tí druhí

Asi najznámejším poľským, dnes už historickým a zároveň medzinárodným fenoménom sa stal poľský, ešte čiernobiely seriál zo šesťdesiatych rokov „Štyria tankisti a pes“ (1966). Seriál bol natočený podľa knihy „Czterej pancerni i pies.“ Keď spisovateľ Janusz Przymanowsky videl, aký úspech zaznamenalo jej televízne spracovanie na stredoeurópskych, ale napríklad aj na ďalekých kubánskych obrazovkách, napísal ďalšie pokračovania. Príbeh je postavený na smutno-veselých príbehoch posádky tanku č. 102, ktorá sa počas II. svetovej vojny snaží dostať až do Berlína. Je v ňom všetko, čo má divák rád – sympatickí herci, niekoľko dobrodružných scén, veľa lásky, lyžička humoru, štipka tragédie, verný pes Šarik a samozrejme happyend.

Sex aj gangstri

O dosť pikantnejším poľským kultovým kúskom je komédia z roku 1984 „Sexmisia“. Niekoľkokrát bola vyhodnotená ako najlepšia poľská komédia všetkých čias. Hrdinovia Max a Albert sa po vedeckom experimente prebudia po hibernácii v 21. storočí a zistia, že sú zrejme poslednými mužmi na planéte. Ostatní vymreli a vládu prevzali feministicky orientované ženy. Čaká ich naozaj ťažká misia. Poliaci radi a často vo filme využívali satiru ako prostriedok, ktorým upozorňovali na dobu, v ktorej žili. V ďalšom snímku z roku 1987 „Kingsajz“, ktorý je asi najlepšou poľskou satirou na komunizmus, sa svet delí na tých dobrých (normálnych ľudí) a na svet trpaslíkov, ktorí žijú pod nadvládou zlého Kilkujadeka, ktorý si chce za každú cenu udržať vládu vo svojom malom kráľovstve. Aj keď sú komediálne ladené „gangsterky“ skôr doménou talianskej či americkej kinematografie, nezaostávajú za nimi ani Poliaci. Predviedli nám to v ďalšej kultovej komédii z prelomu milénia. „Chlapi neplačú“ (2000) začína ako nevinný príbeh o snahe pomôcť priateľovi získať milostné skúsenosti, no veľmi rýchlo sa skomplikuje, keď sa hlavný hrdina ocitne v byte miestneho mafiána, kde viac než slová prehovárajú zbrane.

MARIO HUDÁK