Od 15 do 18 czerwca 2017 r. Stowarzyszenie Magurycz będzie remontować 3 łemkowskie krzyże przydrożne, znajdujące się w Blechnarce, w gminie Uście Gorlickie. Krzyże pochodzą z początków XX wieku. Zabytki te są jedynymi z nielicznych już świadków zamieszkiwania okolic Beskidu Niskiego przez ludność łemkowską.
Zadania tego podjęli się uczestnicy specjalnie organizowanego obozu. Stowarzyszenie zapewnia wyżywienie i nocleg w namiocie obok siedziby Magurycza lub na strychu siedziby – Nowica 13.
– W tym samym czasie będzie miał miejsce X Festiwal Teatralny Innowica. Uczestnicy naszych starań będą zatem mieli okazję uczestniczyć w wieczornych wydarzeniach tego festiwalu – zaznacza Filip Modrzejewski ze Stowarzyszenia Magurycz.
– Do Blechnarki, w której znajduje się wybudowana w 1801 r. cerkiew św. Kosmy i św. Damiana, będziemy wyruszać po śniadaniu, o 8 rano i wracać ok. godz. 18, 19. Serdecznie zapraszamy do wspólnej pracy – dodaje.
Stowarzyszenie Magurycz istnieje od 10 lat. Jego członkowie oraz sympatycy zajmują się ochroną zabytków, dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego, przede wszystkim na terenach południowo-wschodniej Polski i Karpat.
– Szczególnie leży nam na sercu ochrona sztuki dotyczącej sfery nekropolicznej, związanej z kultem zmarłych na cmentarzach wyznaniowych, małej sakralnej architektury przydrożnej oraz sztuki cerkiewnej – mówi Filip Modrzejewski. – Prace renowacyjne prowadzimy już od 30 lat. Chcemy ocalić przed zgubnym działaniem czasu tę urokliwą małą architekturę. Takie krzyże czy przydroże kapliczki to często, z wyjątkiem drzew, jedyni świadkowie wydarzeń z przeszłości. Prace prowadzimy na ogół w lecie. Co roku w miesiącach letnich organizujemy kilka obozów.
Stowarzyszenie ma swoją siedzibę w Nowicy – wsi istniejącej już na początku XVI wieku w dobrach rodu Gładyszów. We wsi zachowane jest wiele łemkowskich chyż (drewnianych chat, zagród) oraz greckokatolicka cerkiew pw. św. Paraskewy, gdzie celebrowane są msze w obrządku greckokatolickim. Cerkiew ta została zbudowana w 1843 roku. Wewnątrz znajduje się ikonostas z XVIII wieku oraz polichromia z 1927 roku.
Do tej pory stowarzyszenie odnowiło m.in. nagrobki na cmentarzu greckokatolickim w Krempnej (powiat jasielski), krzyże przydrożne i nagrobki na cmentarzach w Nowicy i Przysłopie (gmina Uście Gorlickie). Jego zasługą jest też remont krzyży przydrożnych w Grabiu (gmina Krempna) oraz rekonstrukcja murowanej kapliczki z 1898 r.
***
Łemkowie to inaczej ruscy górale ruscy. Łemkowie ukształtowali się wskutek nałożenia się XVI- wiecznego osadnictwa rusko-wołoskiego na wcześniej zamieszkującą ludność polską. Zachowali odrębność: wyznanie greckokatolickie lub prawosławne, oraz mowę, zbliżoną do języka ukraińskiego. Po II wojnie światowej Łemkowie zostali wysiedleni na zachodnie i północne tereny Polski. W ostatnich dziesięcioleciach część z nich powróciła w rodzinne Beskidy.
Do najbardziej znanych w naszym regionie Łemków należał Nikifor Krynicki (Epifan Drowniak) – artystyczny samouk, zaliczany jest do grona najwybitniejszych na świecie malarzy naiwnych – prymitywistów, Bohdan Ihor Antonycz – jeden z najwybitniejszych poetów ukraińskich; autor licznych tomików wierszy, w tym tłumaczonej na język polski „Księgi Lwa” czy też Dymitr Bortniański – kompozytor ukraiński i rosyjski.
Nazwa stowarzyszenia – Magurycz – pochodzi od góry nieopodal wsi Bartne, gdzie przez wieki pozyskiwano kamień, służący za materiał na żarna, kamienie młyńskie, nagrobki i krzyże. Bartneńscy kamieniarze słynęli w całej okolicy ze swego kunsztu i znakomitych wyrobów, i do tej tradycji – pracy z kamieniem i w kamieniu – Stowarzyszenie Magurycz nawiązuje, od lat remontując cmentarze na terenach południowo-wschodniej Polski. Słowo „magurycz”, pochodzące z rumuńskiego, a mające słowiańską końcówkę, wskazuje też na dawne dzieje regionu, których dziś śladem są toponimy. W nich przechowała się historia miejsca i świata, w którym przez setki lat współistniały różne grupy etniczne, narody, kultury i religie.
Fot. Stowarzyszenie Magurycz
